Државата, тоа сум јас – политичката партија на власт
Објавено во Анализи
on 15 - 06 - 2016 Автор: Мирјана Најчевска
- Партиска држава, заробена држава, институции во синџири. Фото: Гугл
Во актуелниот момент од развојот на Република Македонија и особено во услови на продолжителна политичка и правна криза, медиумите имаат многу важна задача – да не дозволат воспоставување на перцепција за нормалност на „ненормалното“. Во секоја ситуација, тие треба да го поставуваат одново и одново прашањето за раздвојување на партијата (на власт) од државата, односно да ги проблематизираат сите активности што го создаваат впечатокот на легитимност на едно вакво поврзување
Пишува: проф. д-р Мирјана Најчевска, експерт по човекови права
Плурализмот (а во тој контекст и повеќепартискиот политички систем) претставува суштински елемент на современата демократија. Тој не се сведува на избори и не се исцрпува и не завршува со изборите на кои граѓаните имаат можност да избираат меѓу повеќе партии. Тоа што една партија ќе извојува победа на изборите, не значи дека по изборите државата почнува да функционира како еднопартиска. Тоа само значи дека една политика, една стратегија на функционирање на државата станала доминантна. Меѓутоа, самите институции, државните органи, се и остануваат институции и органи кои треба да водат грижа за потребите и за интересите на сите граѓани (значи, и за потребите и за интересите на граѓаните што гласале за други политички опции или, пак, кои воопшто не гласале за ниту една политичка опција), односно, мислењето и влијанието на граѓаните кои гласале за други политички опции или воопшто не гласале, мора да биде присутно и видливо во функционирањето на државата.
Во извештаите за напредокот на Македонија во процесот на пристапување кон ЕУ, континуирано се зборува за проблемот на мешање на државата и на партијата или „политизацијата“ на државата, што само се истакнува во последниот извештај од 2015 година:
Потребно е да се одговори на широко распространетите наводи за политизација и за политичко мешање на партиите од извршната власт и од владејачките политички партии во работата на агенциите за спроведување на законот и во судството. Содржината на следените комуникации вмешува членови на Владата и високи функционери во злоупотреба на власта и во корупција во областа на јавни набавки, урбанистичко планирање, финансирање на политички партии и во вработувањето во јавниот сектор, како и мешање во независноста на судството, медиумите и изборите. Загрижувачка е неволноста на релевантните тела за спроведување на законот, вклучително и на Јавното обвинителство, да постапат по овие разоткривања на брз и решителен начин. Ефективната борба против корупцијата бара не само активни напори од страна на телата за спроведување, регулаторните и надзорните тела, туку, исто така, и политичка волја на сите други учесници за да им овозможат да ги извршуваат нивните функции целосно, како што е пропишано со закон (види, исто така, ’Итни реформски приоритети’).
Во извештајот и во препораките на групата искусни експерти предводена од Рајнхард Прибе, подготвени во јуни 2015 година, едно од централните места зазема проблемот на спојувањето на партискиот со државниот интерес:
Интересот на политичарите и на партиите не треба да се меша со јавниот интерес на државата;
Многу од сомнежите што претходно беа покренати, а се однесуваат на мешањето во судството, ограничувањето на слободата на медиумите, изборните нерегуларности, спојувањето на државата и партијата…
Ова се рефлектира во понатамошното договарање насочено кон обезбедување фер и демократски избори:
Овој договор ќе ги опфати реформите што треба да се преземат во областа на поглавјата 23 и 14, застапување и независно функционирање на надлежните државни органи, поголема слобода на медиумите и целосна согласност со мислењата и со препораките на Венециската комисија.
Овие забелешки значат дека во градењето на демократската држава во Македонија е направена системска грешка и партијата што ја освоила власта, всушност, го претвора државниот во партиски апарат. Ова се манифестира во отсуството на каква било разлика меѓу презентирањето на државните и на партиските ставови, во видливото претпочитање и во бенефициите кои се поврзуваат со партиската припадност и во отворената негрижа за потребите, интересите и за искажаните мислења на тие што не ги делат партиските ставови. Дури, само како илустрација, сè што е поинакво се етикетира како резултат на опозициско дејствување, а со тоа дури и не заслужува да се разгледува, а камо ли да се постапува по таквото барање.
ЗА ПАРТИСКАТА ДРЖАВА НЕМА СОМНЕВАЊА МЕЃУ СТРАНСКИТЕ ЕКСПЕРТИ
Сето ова, исто така, покажува дека одвојувањето на државата од партијата не е спорадичен, туку суштински елемент на градењето услови за фер и демократски избори, односно се појавува како многу клучен проблем во актуелниот момент на политичка и на правна криза.
Меѓутоа, постепено, потребата за раздвојување на државата од партијата не само што исчезнува од преговарачкиот корпус:
Опозицијата се откажува од третиот услов – одвојување на државата од партијата, бидејќи не верува дека тоа може да се случи за време на владеењето на ВМРО-ДПМНЕ и на Груевски,
туку станува и целосно небитна во медиумското информирање, наспроти претходниот период кога, под влијание на извештајот на експертската група и текстот на договорот, кон крајот на 2015 и на почетокот од 2016 година, посветуваа значајно внимание на проблемот:
- Нема ниту механизам за квалитативна оценка што е мешање, а што не. Четирите партии го ставија потписот на Договорот од 2 јуни и се согласија дека на прво место ќе ги ставаат интересите на државата, но во пракса се е поинаку;
- Мешање на државата и партијата, односно злоупотреба на државни ресурси за партиски цели, вака во јавноста се коментира праксата на Никола Груевски да се однесува како премиер иако веќе тоа не е. Тој во улога на лидер на партија секојдневно ги промовира владините проекти, наместо тоа да го прави неговиот наследник Емил Димитриев. Димитриев практично како и да не постои, како неговата функција да е сведена на овластено лице;
- Додека демократските земји се гордеат што се управувани од закони, а не од поединци, во Македонија е обратно: одвојувањето на државата од партијата е во сериозна криза, велат аналитичарите;
- Одвојување на партијата од државата – реалност или политички трик.
Уште повеќе, се стекнува впечаток дека медиумите прифаќаат еден нов вид „нормалност“ во која е сосема во ред партијата (или нејзиниот претседател) да се изедначува со државата, активностите на партиските челници да се поистоветуваат со тие на државните функционери, а интересите на партијата да се поистоветуваат со интересите на државата:
- Груевски: Следниот месец ново зголемување на постојаната и социјална помош за 5 % На почетокот на јули, исплатата што ќе се добие за социјална парична помош ќе биде зголемена за 5 отсто, најави денеска лидерот на ВМРО-ДПМНЕ Никола Груевски;
- Бидејќи на почетокот на годината, тогашниот дополнителен министер за финансии Кире Наумов стави вето врз задолжувањето од 500 милиони евра- државата позајмила помалку пари од планираното, па сега тоа ќе го надомести со нова еврообврзница.Ова го потврди денеска лидерот на ВМРО-ДПМНЕ Никола Груевски, но одби да каже за колкава сума станува збор;
- Претседателот на ВМРО-ДПМНЕ Никола Груевски денеска ја посети спортската сала во ОУ “Крсте Петков Мисирков“ во село Оризари, изградена во рамки на дел од владиниот проект за изградба на 140 спортски сали во државава;
- Груевски со уште еден мегапроект во земјоделието;
- НОВ МЕГА ПРОЕКТ НА ГРУЕВСКИ: „Од град во село за нов почеток“ преку пакет на поволности и бенефиции;
- За три недели Груевски промовираше 5 мега проекти во земјоделието.
Многу ретко и многу спорадично, во последниве месеци, се посочува фактот дека Никола Груевски во моментот е само претседател на политичка партија, но не и претставник на државата:
Во 18 градови ширум Македонија ќе се градат фитнес зони, најави денеска претседателот на ВМРО-ДПМНЕ, Никола Груевски, кој во моментов нема никаква функција во Владата.
РАЗДВОЈУВАЊЕТО НА ПРАТИЈАТА ОД ДРЖАВАТА – ВАЖНА МИСИЈА НА МЕДИУМИТЕ
Уште поретко, во медиумите се прават анализи кои на јавноста ѝ го презентираат проблемот во неговите пошироки размери:
’Политичката криза е решена. Економијата се ослободува од стегите на кризата. СДСМ се свесни дека народот не им дава поддршка. Како и секогаш, ВМРО-ДПМНЕ ги става интересите на народот пред партиските и пред личните интереси’, ова го изјави Груевски во Владата на 15 јули, додека истовремено група од стотици директори на јавни и државни институции, вработени во администрацијата, учителки и субвенционирани земјоделци тргнале масовно да донираат за партијата.
Во една ваква ситуација, медиумите воопшто не ни обрнуваат внимание на фактот дека дури и на официјалната веб-страница на Владата на Република Македонија, постојано се појавува претседателот на ВМРО-ДПМНЕ, Никола Груевски, во улога на државен функционер:
На овој начин медиумите не само што ги дезинформираат граѓаните, туку стануваат учесници во создавањето перцепција дека демократијата подразбира и се базира на мешање на државата и на партијата, односно дека партијата која ќе ја освои власта на изборите станува апсолутен (читај: неограничен и неконтролиран) властодржец. Ова дури се истакнува и со пласирање текстови според кои односот партија – држава, каков што постои во Македонија, е карактеристичен за сите демократски држави и не треба ништо да се менува.
Во актуелниот момент од развојот на Република Македонија и особено во услови на продолжителна политичка и правна криза, медиумите имаат многу важна задача – да не дозволат воспоставување на перцепција за нормалност на „ненормалното“.
Во секоја ситуација, тие треба да го поставуваат одново и одново прашањето за раздвојување на партијата (на власт) од државата, односно да ги проблематизираат сите активности што го создаваат впечатокот на легитимност на едно вакво поврзување.
На тој начин медиумите ќе придонесат за таков развој на демократската држава, кој попречува пробив на едноумието. Впрочем, секоја партија што ќе дојде на власт треба и мора да биде ограничена во нејзиното дејствување и самоволие со правните закони. Само во такви услови може да се создава атмосфера во која атакот врз партијата на власт не се перципира како атак врз државата туку како заштита на граѓаните од злоупотребата на државата.