Овие весници и списанија барем не претендираат на сериозност. Фото: Matthew Yglesias

 

Новите технологии го збогатуваат новинарскиот израз, но и овозможуваат креирање на нови сензационалистички техники кои порано или не беа можни или за нив немаше потреба. Бројните постапки за ширење на „жолтото“ новинарство ја претвораат медиумската сцена во евтин таблоид со кој квалитетното новинарство има сериозни проблеми да се избори.

 

Пишува: Силвана Жежова

 

Насловите на текстовите, за кои во новинарските лекции постои посебно правило како се пишуваат, а тоа е со неколку зборови да се даде информација на читателот за содржината на текстот, се еден од најпрекршуваните „кодекси“ при пишување на еден текст. Ова кршење на правилото најмногу се однесува на текстовите објавени на порталите, а „болеста“ како да ги зафати и печатените медиуми.

Во новинарскиот занает се вели дека пишувањето наслови е мајсторство. Во нив се огледа креативноста и умешноста на еден новинар, со малку да каже сè. Но, насловите не се исклучок од општата состојба што владее во новинарството. Професија во која одамна нема правила, туку се е само некаква игра во која се бранат и се застапуваат нечии интереси, политички, сопственички и слично, а најмалку интересите на професијата и она за што тие ѝ служат, вистинито и навремено информирање на читателската публика.

Се појавуваат невистинити, наслови кои манипулираат, кои спинуваат и кои немаат поврзаност со содржината на текстот.

 

ЕДЕН СИМПТОМ НА БОЛЕСТА НА НОВИНАРСТВОТО

Катерина Синадиновска од Советот за етика вели дека насловите се само еден од симптомите на болеста што го има зафатено занаетот.

„Манипулативните наслови со коишто се спинува и читателот се наведува на некој преуранет, избрзан и, пред сè, неточен заклучок, се последица на немањето квалитетен новинарски производ. Насловот е реклама. Производот е ѓубре. Како да продадете ѓубре? Едноставно, изрекламирајте го како колач. Кога читателот ќе го отвори пакетот и ќе сфати дека внатре смрди, залудно е каење, кликот веќе отишол на контото на дневни посети на интернет-порталот“, вели Синадиновска.

Таа смета дека нашите портали кои манипулираат со насловите не се медиуми, туку станува збор за фирми што се дограбиле до можноста да се маскираат како медиум и го користат интернетот (како најлесно достапен начин во моментов) за да шират некоја своја мисија, што нема врска со информирање, едуцирање, култивизирање, па дури и забава, значи нема врска со основните функции на вистинските медиуми.

„Во тие фирми работат, а богами и заработуваат луѓе што не се новинари. Значи, тука доаѓаме до болеста – максимална депрофесионализација. Новинарството го зграпчија секакви профили на партиски, бизнис, па дури и естрадни промотори, евтини агенти за односи со јавноста, послушници и извршители на наредби, „копи-пејст“ мајстори, несоодветно образовани, а уште понесоодветно хранети и израснати во штетници што поим немаат какава тежина има и која е одговорноста на јавно кажаниот збор“, додава Синадиновска.

Целта, како што вели, на оваа свесна и со години подготвувана ерозија на македонското новинарство е само една – отстранување на што поголем број вистински новинари, нивна замена со безрбетници и претворање на медиумите во спин-центри за да остане што помалку простор за вистинска информација од реално значење за животот на граѓаните.

„Значи, информациите кои се битни се тргаат настрана, (дури и да се дојде до нив, тие се веќе преработени, офарбани и суштински променети). Граѓанинот се чува во апсолутен информативен мрак, а за да се задоволи гладта за вести, му се сервираат невидени глупости зачинети со во светот одамна познати „тизер-насловчиња“, кои честопати и немаат никаква врска со самиот текст. Вакво нешто медиум не прави. Уште помалку би направил новинар. Затоа пред да отвораме какви било теми за медиумите, мора да сме начисто со каква инвазија на штетници се соочуваме, да ги наречеме работите со вистинско име и да не ги навредуваме другите колеги и медиуми, со тоа што макар таксативно овие фирми и поединци ќе ги сместиме во истата група. За трагедијата да биде поголема, ова е раширено и надвор од интернет-просторот, во класичните медиуми, но тоа е веќе друга тема“, вели таа.

 

МАНИПУЛАЦИЈАТА, СЕКОЈДНЕВИЕ

Директорката на Македонскиот институт за медиуми (МИМ), Жанета Трајковска, смета дека трендот на манипулација со насловите не е нов, но, за жал, кај нас е секојдневие. Разликата помеѓу она што се случува во развиените демократии и кај нас е што таму тие медиуми се јасно определени како таблоиди, без претензии да бидат сериозен информативен медиум.

„Кај нас, за жал, тенденцијата е обратна. Сè почесто имаме наслови кои почнуваат со „видете што се случило…нема да може да верувате… еве како завршила драмата…“ и во медиуми што се претставуваат како информативни и дека се занимаваат со дневно-политички настани. Овие медиуми ќе направат сè за еден „лајк“ плус или едно споделување плус, без размислување за новинарските стандарди, кои впрочем и ги нема во нивните текстови“, вели Трајковска.

Според неа, забавата за публиката и поедноставувањето на работите стана основна водилка во ваквото новинарсто, бидејќи тие го мешаат концептот на кратка, јасна и сеопфатна информација со упростен, најчесто скандалозен и забавен „трач-наслов“ на препишана информација од некој друг портал.

„Процесот на пожолтување на новинарството е глобален и целосен – од текстовите до насловите… Она што за Македонија е карактеристично е што на публиката дополнително ѝ е скратен изборот. Тоа што до пред десетина години го имавме како опција плус – документарна, културна, економска,  надворешно-политичка програма – сега е намалено и речиси не постои“, смета Трајковска.

Таа вели дека, сепак, дебатите можеби се вратија на некои телевизии, но емисиите од областа на културата и ги нема. Не е сè во политиката, а медиумите, без оглед дали се јавни или приватни, сепак имаат обврска кон публиката…

„Кај нас таа обврска се сведе на евтина забава за масите од типот на „Ѕвездите на Гранд“, турските серии, „Големиот брат“, „ДНК анализа“… и сето тоа најчесто увезено од Србија. Таква кич-програма што ја има речиси на сите национални телевизии, ги зазема и дел интернет-порталите и единствено служи за затапување на граѓанството и за негова пасивизација“, вели Трајковска.

Таа смета дека квалитетните содржини не се здодевни и непривлечни за публиката, туку напротив. Но, тие се најчесто поскапи оти претпоставуваат вистинско новинарство.

„Тоа е фејсбук-новинарство по пижами, кога станувате од сабајле и преведувате од српски веб-страници по некоја вест на која ѝ ставате наслов „нема да верувате што се случило вчера“, потоа одите на фејсбук и без дозвола земате неколку статуси на луѓе кои сметате дека ќе ѝ бидат интересни на публиката, па на крај „позајмувате“ некоја сериозна вест од другите портали и сте ја завршиле работата за дента, а воопшто не сте излегле од дома и сè уште сте во пижами“, вели Трајковска.

 

МАРКЕТИНГОТ И КЛИКОТ

Рекламите се само еден од начините за финансирање на порталите. Во борбата за малиот колач од реклами, бидејќи компаниите сè уште најмногу се рекламираат на традиционалните медиуми, порталите ќе направат сè за да привлечат што поголем број читатели за поголем број кликови и импресии, бројки што им ги бараат маркетинг-агенциите и фирмите како услов за реклама.

„Кога медиумите решаваат да го зголемат бројот на кликови на своите интернет-адреси, помалку е во прашање спинување и дезинформација, а повеќе се работи за клик-мамка (click baiting). Овој термин и пристап не е нов и не е воспоставен во Македонија, но, секако, неговото користење е етички дискутабилно. Слично како со техниките на жолтиот печат, којшто отсекогаш продавал најголеми тиражи, ова оставање мамец (за публиката на него да се фати) со децении е бизнис-алатка што носи резултати и веројатно затоа медиумите не сакаат да ја отфрлат“, вели директорот за односи со јавност во агенцијата „Њу момент“, Александар Саздовски.

Според него, најголем дел од одговорноста за оваа состојба, секако, паѓа на товар на тие што нудат содржини, но не може да се игнорира дека и консументите се тие што одлучуваат што ќе им се продава преку своите навики за кликање.

На прашањето дали маркетинг-агенциите ја променија тактиката во однос на сугестија на нивните клиенти при избор за рекламирање на веб-страници дека бројот на кликови не соодветствува со квалитетот на содржината што еден медиум ги нуди, тој вели дека не постои етаблирана, едногласна тактика за тоа што ќе им се предложи на клиентите кога се во прашање интернет-страниците и, генерално, медиумите од другите платформи.

„Рекламирањето на веб-страници и општо, закупот на оглас на кој било канал за комуникација, се исцртува во зависност од потребите, замислите и од целите на клиентите. Точно е дека масовно посетените медиуми често не нудат доволно квалитетни содржини, меѓутоа, доколку производот или идејата што компанијата сака да ја пласира треба да се изложи на огромна, мејнстрим-публика, тие веб-страници е практично невозможно да се избегнат. Содржината, сама по себе, не е одлучувачкиот критериум кога е во прашање пласманот на одредена кампања. Таа е само дел од неколкуте фактори, како што се полот, возраста, образованието, платежната моќ и други карактеристики и навики на читателската публика, врз основа на кои се изработуваат параметри од кои се очекува конкретното рекламирање да има најсилен можен ефект“, вели Саздовски.

 

---

Оваа новинарска лекција е изработена во рамките на Проектот на УСАИД за зајакнување на медиумите во Македонија – Компонента Сервис за проверка на факти од медиумите, имплементирана од Метаморфозис. Новинарската лекција e овозможенa сo поддршка на Американската агенција за меѓународен развој (УСАИД). Содржината на новинарската лекција е одговорност на авторот и не ги одразува ставовите на Метаморфозис, УСАИД или Владата на САД. За повеќе информации за работата на УСАИД во Македонија, ве молиме посетете ги веб-страницата (http://macedonia.usaid.gov) и Фејсбук-страницата на УСАИД (www.facebook.com/USAIDMacedonia).

Tweet