[Рецензија: „Преку ден се најавија протести, навечер се случи меѓуетнички инцидент во Скопје”]

Уште од почеток на денот може да прочитате стотина наслови за меѓуетнички судири. На прв поглед ви изгледаат веродостојни затоа што „сите“ го објавиле истиот текст, но ние новинарите ги гледаме со одредена доза на сомнеж. Настанот продолжува да се драматизира, но околу пладне полицијата дава изјава дека не се случил никаков инцидент во наведеното место, а посебно не меѓуетнички. Но пред да стигне полицијата да го демантира или потврди овој настан, десетина, стотина граѓани сигурно се загрижиле за последиците од истиот. Што стана со етиката на новинарот и неговата заклетва дека ќе известува само правично без да стреми кон сензација на грб на туѓата емоционална слабост?

Линк до оригиналниот напис: „Преку ден се најавија протести, навечер се случи меѓуетнички инцидент во Скопје”

Датум и време на објавување: 16/12/2015  11:45

Датум на рецензирање: 19.12.2015

Рецензент: Ферикан Илјази

Што мислите кога го читате овој параграф? Како ја замислувате оваа таканаречена масовна тепачка од авторот?

Масовна тепачка се случила во вторник навечер помеѓу десетина млади во автобусот број 64 во близина на автобуската постојка кај „Симпо“. Според првичните неофицијални информации тепачката започнала во автобусот за јавен превоз и во тепачката учествувале две групи, од македонска и албанска етничка припадност.

Мене ова ми изгледа како едно бојно поле каде што „секој се бори за својот живот“, но, вистината е далеку поинаква со сликата која ја пренесува понудениот текст.

Доколку завршеше тука и немаше да биде толку трагично колку фактот дека овој настан е измислен за да се употреби како поткрепа на една идеја на новинарот, според која меѓуетнички судири се случуваат тогаш кога власта сака да ја дефокусира јавноста. Имајќи го предвид поранешното искуство во државата, овој факт не само што не е вистинит, но истиот не се потвдрдува на начин на кој се потрудил авторот на текстот, давајќи еден полукоментар кој сака да го продаде како вест. Авторот на овој текст не спомнал воопшто дека информацијата се уште не е потврдена, а ниту ставил до знаење дали се обидел да добие потврда за настанот.

Ова наликува на едно веќе видено сценарио во Македонија секој пат кога се најавуваат протести. За чудо, и овој инцидент се случи истиот ден за кога беа најавени масовни протести против аерозагадувањето во Тетово и против одлуката на Апелационит суд за случајот „Монструм“.

За да го коментира овој феномен кој има за цел да го привлече вниманието на јавноста во некоја друга насока, авторот ги спомнал и аналитичарите. Но, кои аналитичари ги контактирал тој самиот? Кои се тие аналитичари на кои се повикува новинарот без да ги именува?

Аналитичарите често пати предупредувале дека тепачките претставуваат едно сценарио подготвено од структури кои масовното учество на граѓаните ги плаши, па со помош на вакви инциденти се обидуваат да ги заплашат граѓаните за тие да не излезат на протести во толку голема бројка. Поради ова, тие потенцираат дека инцидентите за кои има сомневање дека се инсценирани не треба да ги плашат граѓаните, туку треба да служат како дополнителна мотивација за што помасовно учество во протестите.

Вистината е најсветото нешто кога се работи за јавното информирање, што е напишано и во Етичкиот Кодекс на новинарите во Македонија, и гласи:

Новинарот треба да објавува точни, проверени информации и нема да прикрива суштински податоци и да фалсификува документи. Доколку информацијата не може да се потврди, или станува збор за претпоставка, односно шпекулација, тоа треба да се каже и да се објави. Точноста на информацијата треба да се провери колку е тоа можно.

Исто така, е потенцирана и важноста свесно да не се поттикне на насилство и омраза.

Новинарот нема свесно да создава ниту преработува информации што ги загрозуваат човековите права и слободи, нема да говори со јазикот на омразата и нема да поттикнува на насилство и дискриминација по која било основа (национална, верска, расна, полова, социјална, јазична, сексуална ориентација, политичка…)

Оваа вест, како и многу други кои се стремат кон сензација ја позајмиле голем број на портали на албански јазик без да направат и најмала измена. На обичниот човек кој нема пристап до МВР за да провери дали овој настан навистина се случил, не му останува ништо друго освен да поверува во истиот и да се исплаши за сигурноста на неговите најблиски. Затоа, кога се известува за вакви чувствителни настани, информациите треба да се анализираат и потврдат неколку пати и веста да се напише со „усул“.

(Од Сервисот за проверка на факти од медиумите на албански јазик)